Pse Lufta e III-të Botërore do varet nga zgjedhjet amerikane të vitit 2024

4 Gusht 2022

Nuk mbaj mend ndonjë periudhë gjatë 75 viteve të fundit kur ka pasur një grumbullim kaq masiv tronditjesh të mëdha dhe të vogla. Bota sot po përballet me intensifikimin e ndryshimeve klimatike, një pandemi, luftëra të mëdha, inflacion në rritje, ndërprerje në tregtinë ndërkombëtare dhe zinxhirët e furnizimit, dhe mungesa akute të ushqimit dhe energjisë.

Një pjesë e konsiderueshme e kësaj trazire rrjedh nga rivalitetet e reja midis fuqive të mëdha. Kjo ka pasur pasoja shumë të dukshme dhe kaotike, të mishëruara nga lufta e Rusisë në Ukrainë. Nuk duhet të jesh profet për të parashikuar se konflikti do të jetë një akt në një tragjedi më të gjatë. Në Azinë Lindore, pretendimi i Kinës ndaj Tajvanit kërcënon gjithashtu të çojë në përshkallëzim ushtarak. Dhe në Lindjen e Mesme, programi i vazhdueshëm bërthamor i Iranit shumë lehtë mund të shkaktojë një konflikt të madh ushtarak.

Shkurtimisht, ne jemi dëshmitarë të prishjes së Pax Americana që përforcoi marrëdhëniet ndërkombëtare për më shumë se 70 vjet pas Luftës së Dytë Botërore. Pasi dolën si fituese në të dyja luftërat botërore të shekullit të njëzetë, Shtetet e Bashkuara vazhduan të fitonin Luftën e Ftohtë që pasoi. Gjatë asaj kohe, ajo garantoi paqen dhe stabilitetin në Evropë – e cila ishte lënë kryesisht e shkatërruar në 1945 – dhe hodhi themelet për sistemet e reja shumëpalëshe të tregtisë dhe të drejtës ndërkombëtare, të krijuara nën ombrellën e Kombeve të Bashkuara, anëtarësimi në të cilën u zgjerua si rezultat i dekolonizimit. Por me ngritjen e Kinës dhe të tjerëve, Pax Americana – që sigurisht nuk ishte e përsosur – i ka lënë vendin një realiteti më multipolar.

Veçanërisht që nga fillimi i këtij shekulli, ekonomia botërore po kalon një transformim themelor teknologjik. Digjitalizimi dhe inteligjenca artificiale po ristrukturojnë rrënjësisht ekonomitë e përparuara dhe po ribalancojnë fuqinë politike globalisht. Që nga kriza financiare e vitit 2008, kushtet globale janë bërë më kaotike, duke zbuluar të meta fatale në hamendësimet perëndimore. Evropa iu nënshtrua iluzionit se një partneritet energjetik me Rusinë do të siguronte paqen dhe stabilitetin në kontinent. Dhe liderët amerikanë gabimisht besuan se përfshirja e Kinës në Organizatën Botërore të Tregtisë dhe marrëveshjet e tjera shumëpalëshe do të çonte në mënyrë të pashmangshme në demokratizimin e saj.

Në të dy rastet, liderët perëndimorë ishin të verbër ndaj synimeve dhe objektivave strategjike të liderëve rusë dhe kinezë. Ata ishin aq të sigurt në atraktivitetin universal të modeleve të tyre civilizuese, saqë nuk arritën të parashikonin pasojat politike të varësive ekonomike që kishin pranuar. Fatura për këtë naivitet tani po vjen dhe do të jetë e madhe.

Kina është bërë shpejt një rival teknologjik i Perëndimit, dhe veçanërisht i SHBA-së, që nuk është diçka që Bashkimi Sovjetik mund ta pretendonte ndonjëherë, edhe në kulmin e “krizës Sputnik”. Mbetet për t’u parë se ku do të çojë kjo fazë e re konkurrence sistematike globale; por është e sigurt të thuhet se Kina do të jetë një arrë e vështirë për t’u çarë. Për më tepër, gara e re e fuqive të mëdha do të zhvillohet në kushte krejtësisht të reja globale. COVID-19 dhe ndryshimet klimatike kanë ndryshuar rrënjësisht llogaritjen globale ekonomike dhe politike dhe do të vazhdojnë ta bëjnë këtë.

Nëse njerëzimi nuk arrin të reduktojë emetimet e gazrave serrë me ritmin e nevojshëm për të mbajtur nën kontroll ngrohjen globale, ai do të hyjë në një epokë krizash globale të pakthyeshme dhe potencialisht të pakontrollueshme. Më keq akoma, për shkak të dinamikës së re konkurruese globale, fuqitë e mëdha do të shkojnë në drejtim të konfrontimit të intensifikuar, edhe pse sfidat me të cilat përballemi kërkojnë bashkëpunim më të ngushtë. Kjo është tragjedia e vërtetë e luftës së presidentit rus Vladimir Putin. Përtej shkatërrimit të saj dhe vuajtjeve të papërshkrueshme njerëzore, kriza e Ukrainës po i kushton njerëzimit një kohë të çmuar të cilën ai nuk e ka.

Këtu duhet përmendur një krizë e fundit. Mes gjithë kaosit global, SHBA-ja ka gjithashtu probleme të thella të brendshme që vënë në dyshim të ardhmen e saj si një demokraci e qëndrueshme dhe funksionale. Më 6 janar 2021, vendi përjetoi tentativën e parë të grushtit të shtetit. Siç ka treguar Komiteti i Dhomës së Përfaqësuesve të 6 Janarit, Donald Trump u përpoq të përmbyste zgjedhjet e vitit 2020 duke nxitur një turmë të dhunshme që të sulmonte Kapitolin e SHBA-së. A do të tregohet mjaft elastike demokracia amerikane për të parandaluar që diçka e tillë të ndodhë përsëri, apo do të ketë sukses Trump apo një figurë e ngjashme me Trump aty ku dështoi “prova” e 6 janarit?

Kjo pyetje do të jetë vendimtare, jo vetëm për SHBA-në dhe demokracinë e saj, por edhe për aleatët e saj dhe të ardhmen e njerëzimit më gjerësisht. Zgjedhjet presidenciale të vitit 2024 mund të jenë të parat ndonjëherë që kanë pasoja të drejtpërdrejta civilizuese dhe planetare. Nuk është rastësi që fati i botës në shekullin e njëzet e një do të vendoset në demokracinë e saj më të vjetër dhe në vendin që ka nënshkruar rendin ndërkombëtar për 75 vitet e fundit.

BIRN